Pamir Kırgızlarının yaşadığı bölge; insanıyla, doğasıyla, dağlarıyla, her yerden fışkıran sularıyla, renkleriyle, kendine özgü bitki örtüsü ve canlılığıyla, araziyi tanıdığımız ilk günlerde, Sınır Tanımayan Fotoğrafçılar ekibi olarak kendimizi harika bir resmin içinde hissettiğimiz gerçek üstü bir coğrafya...
Pamirlerde bir masal dünyası
Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’den buraya ulaşan karayolunun Afganistan’daki son noktası Serhad-e Broghil’e kadar uzun ama son kısma harika bir kara yolculuğuyla başladık. Ardından inişli çıkışlı, dört gün süren zorlu bir yürüyüşle ulaştığımız Pamir Kırgızlarının Afganistan’daki evi olan Çakmaktin Gölü ve çevresinde yerleştikleri, 4000 metre irtifanın üzerindeki bölgeye vardık. İlk izlenimimiz, harika bir konuma kurulmuş 10-15 çadırdan oluşan küçük bir köy, geleneksel kıyafetleriyle kadınlar, sütünü sağıp, bakımlarıyla ilgilendikleri çok sayıda yak ve yavruları, keçiler, çadırların arasında türlü oyunlar oynayan çocuklardan oluşan dağların eteklerinde bir masal dünyası...
Hayvancılıkla geçinen bir kültür
Çok sayıda hayvana sahip oldukları için bölgede geniş bir alana yayılarak yaşayan, 20 civarında köye yerleşmiş yaklaşık 1000 kadar Pamir Kırgızı var. İlk bakışta her göreni çarpan, yaklarıyla, doğasıyla, dağlarıyla, gölüyle, geleneksel kıyafetli kadınlarıyla ve bütün bunların yarattığı zenginlik algısıyla müthiş karizmatik bir ortam olmasına rağmen içine girdiğinizin ikinci günü, bu harika fotoğrafta bir şeylerin ters olduğunu fark ediyorsunuz...
İç evlilikler özgün kültürü tehdit ediyor
Eğitim ve sağlık hizmetleri yok denecek kadar az, herhangi bir alışveriş imkanı, dükkan, bakkal gibi şeyler yok. Alışverişlerin ölçüsü koyunla belirleniyor, Kırgızların hayvanlarına çobanlık yapan wakhi çobanların ücreti de koyunla ödeniyor. Afganistan’ın bölgedeki diğer etnisitelerinden kız alıp vermedikleri ve Kırgızistan’daki soydaşlarından da coğrafi olarak çok uzak oldukları için çok dar bir gen havuzunda yapmak zorunda kaldıkları akraba evlilikleri yüzünden, çocuklarda ve kadınlarda engellilik oranı çok fazla. Çoğunda bacak kısalığı gibi bir genetik problem var, bazı çocuklarda zihinsel sorunların da olduğu görünüyor. İç evlilik yüzünden gen havuzunun çok daralması ne yazık ki bu özgün Pamir Kırgızları kültürünün geleceğini tehdit ediyor. Bir önlem alınmadığı takdirde bu kültürün en fazla 40-50 yıl ömrü kalmış durumda...
Korunması gereken küresel bir miras
Bölgede tanıştığımız çeşitli araştırma gruplarıyla ve sivil toplum kuruluşlarıyla da denk geldik. Onlar da aynı konu hakkında çok endişeliler ve bu kültürün yaşaması için mutlaka bir şeyler yapılması gerektiğinin farkındalar. 1980’lerin başında Van ilimizin Ulupamir köyüne yerleştirilen Pamir Kırgızlarının bölgede kalan akrabalarını ve yaşam biçimlerini tanımaktan ne kadar keyif aldıysak, iç evliliklerin kültürü, etnisiteyi yok olmayla tehdit etmesinden de o kadar etkilendik ve üzüldük. Küresel bir miras olan bu özgün kültürün korunmasına dikkat çekmek için, Sınır Tanımayan Fotoğrafçılar olarak, bu harika yolculuğun ardından ortak bir kitap çıkardık, çeşitli makaleler yazdık ve fotoğraf sergileri açtık...
