Ayşegül Ketenciİşte en çarpıcı nokta
Covid-19’da ilk verilere göre erkekler daha ağır geçiriyordu ancak Post Covid’den en çok etkilenenlerin normal beslenen, tiroit dışında çok fazla ek hastalığı bulunmayan 43-45 yaş arası kadınlar olduğunu gördük. Bunun nedeni henüz bilinmemekle birlikte genetik, kromozomlar, hormonlar ve enzimlerle ilgili olabileceği düşünülüyor.
Şikayetler iki türlü ilerliyor
Post Covid Sendromu’nda şikayetler iki türlü ilerliyor. Ya hastaların ağrıları Covid-19 geçirdiği sırada başlar ve 3 aydan fazla devam eder ya da Covid-19 sırasında veya enfeksiyonu geçirdikten sonraki 2 ay içinde başlar. Ağrıların ortak özelliği çok şiddetli olmalarıdır. Hastaların yaklaşık yarısında yaygın ağrı ve şiddetli yanıcı, batıcı, kesici, bıçaklanır tarzda ağrının olduğunu gördük. Post Covid tablosunda dikkat edilecek nokta, normal yaşantı sırasında oluşan ‘sebepsiz bir ağrı’dır. Bel fıtığı ya da eklemlerde kireçlenmesi olan kişi Covid olup iyileştikten sonra zorlama, ters hareket gibi hiçbir sebep yokken her zamankinden daha farklı-şiddetli, istirahatle geçmeyen, devamlı ağrı yaşıyorsa Post Covid olma ihtimali yüksektir.
İlaç kullanılmalı mı?
Bazı insanlarda kan-beyin bariyeri daha zayıf olduğu için virüs beyne ulaşır ve duyarlılaşma oluşur. Bu kişilerin Post Covid olma ihtimali olduğundan hızla ağrı kontrolü gerekir. Eğer inflamasyon hızla azaltılmaz ya da kontrol altına alınmazsa beyin artık duyarlılaşmış anlamına gelir; bundan sonra tedavi daha zor ve uzun süreli olur. Bu nedenle hastalar Covid döneminde ağrı hissederlerse, ağrının şiddetine göre parasetamol veya non-steroidal antiinflamatuvar ilaçlarla ağrıyı azaltmalıdırlar. Bu dönemde uygun tedavi görülmediğinde hastanın egzersiz-hareket programının yakın takibe alınması gerekir çünkü virüsün kas hasarı da yapabildiğini biliyoruz. Kas hasarı varsa hareket azaltılır yoksa hareket desteklenir. Kan tahlili yapılarak sonuca göre gerekirse kan sulandırıcı eklenebilir.
Ne zaman doktora başvurulmalı?
Omicron hızla yayılıyor; aşı oranı ve virüsün etkisi nedeniyle de hastaların çoğu bu hastalığı evde geçiriyor. Yani hastaneye yatış oranı düşük. Burada dikkat edilmesi gereken nokta: Omicron ile çok sayıda insan coronavirüs ile tanıştı. Hastalarımızın tam iyileşmesi ve Post Covid sendromunu olabildiğince az yaşamaları için ağrı, ödem, tat-koku kaybı gibi yakınımları varsa mutlaka bir doktora başvurmaları, gerekli değerlendirmelerin yapılması uygun olacaktır. Post Covid tablosundaki yaygın kas ağrısı aynen fibromiyalji gibi olabilir. Daha önce MR çekilip bir sorun saptamadığımız bir hastamız Covid sonrası patlamış fıtık tablosu ile geldi. Yani çok hızlı gelişen, değişen tablolar ortaya çıkabilir. Covid sırası veya sonrasında kalçada erime görülebilir. Yani tabloya göre tedavi seçenek-süre değişir. Öncelikle ilaç mı, fizik tedavi mi, egzersiz mi, dinlenme mi hangi sınırda, neyi yapmak gerekir? Bunlara dikkat edilmeli. Ağrı kontrolü için fizik tedavi, gerekirse enjeksiyonlar uygulanabilir. Uygun tedavi ile 6 ay içinde bu sorunların büyük çoğunluğunun geçtiğini saptadık.
