Milyarder Donald Trump, çok muhataralı bir dört yıl geçirdikten sonra ikinci ve son defa (anayasa değiştirilmezse) ABD Başkanı seçildi. Kendisi Pennsylvania Üniversitesi’nin (UPenn) Wharton School’undan (iktisadi ve ticari bilimler fakültesi) mezundur. Tahmin edileceği üzere, okul serbest piyasacıdır. Ancak Amerika’nın doğusunda yer alan ve UPenn’in de içinde olduğu “Ivy League” tabir edilen 8 üniversitenin hepsi az çok liberaldir. Daron Acemoğlu’nun üniversitesi MIT epey liberal, UPenn ise nispeten muhafazakardır. Liberal “özgürlükçü, eşitlikçi ve açık fikirli” demektir. Amerika’da “ılımlı solcu” anlamına da gelir. Bu bağlamda ılımlı solculuğu “devletin, vergi ve teşviklerle ekonomiyi yönlendirmesi ve sosyal transferlerle milli geliri yeniden dağılıma tabi tutması” diye anlamak gerekir. Biz de ise devletçilik “devletin malik müteşebbis” olarak piyasanın içine doğrudan girmesi olarak anlaşılır. Bunları Trump’ın iktisadi eğilimini anlamaya yarar diye anlattım.
ÇİN, ABD’Yİ GEÇTİ
Ekonomide başarı tek bir gösterge ile belirlenecek olsa, bu GSYH (kabaca milli gelir) büyümesi olur. Ülkelerin milli gelirlerini doğruya en yakın biçimde kıyaslamak için ulusal para birimiyle hesaplanan GSYH’lerini SAGP (Satın Alma Gücü Paritesi) kullanarak dolara dönüştürmek gerekir. Yeni (eski) Başkan Trump’ın önünde şöyle bir tablo duruyor: 1960’ta ABD’nin GSYH’si 3 trilyon 310 milyar dolarken, komünist Çin’in GSYH’si 614 milyar dolarmış. 1980’de ABD’nin GSYH’si 6 trilyon 808 milyar dolara, Çin’inki 1 trilyon 63 milyar dolara çıkmış. 1990’da ABD’nin GSYH’si 5 trilyon 840 milyar dolar, Çin’inki 1 trilyon 79 milyar dolarken, komünizm çökmüş. Komünist Çin piyasa ekonomisine (ferdi mülkiyete dayalı kapitalist sisteme) geçmiş. Bu tarihten 34 yıl sonra 2024’te tahminen, ABD’nin GSYH’si 25 trilyon 908 milyar, Çin’in GSYH’si ise 33 trilyon 640 milyar dolar olacak. Yanlış anlamaya sebep olmamak için ABD’nin kişi başına GSYH’sinin 76 bin, Çin’in kişi başına GSYH’sinin sadece 24 bin dolar olduğunu da söylemekte fayda var. Şimdi kendinizi Trump’ın yerine koyup yukarıdaki tablodan Amerika için ders çıkarmaya çalışın. Bundan sadece 34 yıl önce ABD ekonomisinin yarattığı toplam katma değer, Çin GSYH’nin 5.4 katıyken, şimdi onun %77’sine inmiş. Siz de “Amerika’yı tekrar büyük yapalım” demez misiniz? Yapabilir misiniz, o başka!
BÖYLE GELMİŞ, BÖYLE GİDER
Çok önemli bir ölçümü daha anlatmam gerek. Cari açık veren bir ülkenin, tüketim ve yatırım harcamalarının toplamı “GSYH artı Cari Açık”, cari fazla veren bir ülkenin tüketim ve yatırım harcamaları toplamı ise “GSYH eksi Cari Fazla” kadardır. ABD kabaca 900 milyar dolar cari açık, Çin ise 260 milyar dolar cari fazla vermektedir. Yani ABD gelirinden fazla, Çin ise gelirinden az harcamaktadır. Çin ekonomisinin 34 yıl içinde ABD’den 7 kat (5.4 bölü 0.77) daha hızlı büyümesinin kök sebebi işte budur. Trump, milletini “Amerika’yı yeniden büyük yap” diye coştururken, aslında onlara “daha çok üretin daha az tüketin” diyor. Gerçi uzun vadede daha çok üretim daha çok tüketim demek olsa da kısa vadede tüketim düşecektir. Amerikan halkının bunu bu netlikte anladığını sanmıyorum. Trump “cari açığı” kapamak için gümrük vergilerini artırınca ABD’de fiyatlar, gelirlerden fazla artacaktır. Kendi parasıyla dünyadan ucuz mal ithal eden Amerikalılar bu konfordan kolay, kolay vazgeçmeyecektir.
SON SÖZ: 40 yılda gelinen noktadan 40 ayda başa dönülemez.
