Türkiye gündemine “Kürt sorunu” hızlı bir giriş yaptı. Bütün sorunlar ötelendi, hatta Abdullah Öcalan’ın TBMM’ye getirilip konuşmasına sıra geldi. “Kürt sorunu” denilince ilk istek, “Anadilde eğitim hakkı” oluyor.

Geçmişteki birçok yasaklar kaldırıldı. Kürtçe dil kursları açıldı. Katılım olmayınca bunlar kapandı. “Kürt sorunu” kapsamında “Resmi dil” ve “Anadilde eğitim” tartışıldığında konu daha çok Türkiye özelinde ele alınıyor. Diğer ülkelerde resmi dil ve eğitim dili konularında durumdan pek haberdar olunmadığı da anlaşılıyor.

ÜLKE ÜLKE RESMİ DİL VE EĞİTİM DİLİ

Uzun yıllar yurtdışında yaşamış olan, orada ülkemizi de ilgilendiren birçok konuda araştırmalar yapan meslektaşımız Gürbüz Evren, anadilde eğitimi ülke ülke araştırdı ve bunu bizimle paylaştı. Avrupa’da yaşayan göçmen kökenli toplulukların, bulundukları ülkelerdeki durumları farklı ve bu yazı kapsamı dışında olduğunu hatırlatıp Evren’in araştırma sonuçlarını aktaralım:

■ İtalya: Alman, Fransız, Ladino, Sloven asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği İtalya’da, anayasanın 139’uncu maddesine göre resmî dil ve eğitim dili İtalyancadır. 

■ Fransa: Breton, Katalan, Bask, Korsika, Alsas (Alman), Kreol (Karayip), Malenezya, Kanak, Guyan, Flaman, Oksitan, İtalyan kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Fransa ve denizaşırı topraklarında, anayasanın 2. maddesine göre resmî dil ve eğitim dili Fransızcadır.

■ Polonya: Alman, Belarus, Ukrayna, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Polonya’da, anayasaya göre resmî dil ve eğitim dili Lehçedir. 

■ Almanya: Danimarka, Slav kökenli Sorblar, Cermen kökenli Frizler, Roman kökenli Sintilerin de yaşadığı ve kendi dillerini konuştukları, öğrendikleri Almanya’da, resmî dil ve eğitim dili Almancadır. 

■ Romanya: Macar, Roman, Alman, Türk, Rus kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği Romanya’da, anayasanın 13. maddesine göre resmî dil ve eğitim dili Rumencedir. 

■ Macaristan: Bulgar, Yunan, Alman, Hırvat, Sloven, Sırp, Slovak, Ukrayna kökenli toplulukların da yaşadığı ve anadillerini kullandığı, öğrendiği Macaristan’da anayasanın 1. maddesine göre resmî dil ve eğitim dili Macarcadır. 

■ Brezilya: Alman, Hollanda, İtalyan, İspanyol, Japon, Arap, Portekiz, Fransız asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuşabildiği (ama bu topluluklarda çoğunluk dilini unutmuştur) ayrıca 252 yerli kabile dilinin de konuşulduğu Brezilya’da, anayasaya göre eğitim dili ve resmî dil Portekizcedir. 

■ Slovakya: Macar, Roman, Ukraynalı, Alman, Çek, Rutenyalı, Moravyalı, Polonyalı, Rus, Bulgar, Hırvat toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini de konuştuğu, öğrendiği Slovakya’da anayasaya göre resmî dil ve eğitim dili Slovakçadır. 

■ Meksika: Kızılderili kökenli kabilelerin yaşadığı 80 civarında yerli dilin de konuşulduğu Meksika’da, anayasanın 2. maddesine göre ülkenin resmî dili ve eğitim dili İspanyolcadır. 

■ İsveç: Finli, Sami (Lapon), Roman, Meankieli, Yidiş kökenli toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği İsveç’te anayasaya göre resmî dil ve eğitim dili İsveççedir. 

■ Norveç: Lapon, Finli, Roman toplulukların da yaşadığı ve kendi dillerini kullandığı, öğrendiği Norveç’te, resmî dil Norveççedir. Bazı belediyelerde Fince ve Laponca ikinci hizmet dili olarak kullanılır.

■ Yunanistan: Arnavut, Makedon, Pomak, Türk toplulukların yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu Yunanistan’da, anayasaya göre resmî dil ve eğitim dili Yunancadır. Ancak Yunanistan son zamanlarda Türkler başta olmak üzere, diğer toplulukların okullarına engeller çıkarmakta ve bazılarını kapatmaktadır. 

■ Avusturya: Macar, Hırvat, Sloven, Çek, Slovak, Roman kökenlilerin yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği, bazı belediyelerde Macarca, Slovence ve Hırvatça da hizmet verildiği Avusturya’da, anayasanın 8’inci maddesine göre resmî dil ve eğitim dili Almancadır. 

■ Hollanda: Cermen kökenli Frizya, Karayip kökenli Papiamento topluluklarının yaşadığı, kendi dillerini konuştuğu ve öğrendiği Hollanda’da, anayasanın 23’üncü maddesin göre resmî dil ve eğitim dili Hollandacadır.

■ Ukrayna: Rus, Romen, Macar, Moldava asıllı toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuştuğu, öğrendiği, ama Rusya ile savaşın dengeleri alt üst ettiği Ukrayna’da, anayasaya göre Ukraynaca resmî dil ve eğitim dilidir. 

■ Arjantin: Alman, İtalyan, İspanyol, Japon, Fransız, İrlanda, Galler, Arap, Ermeni asıllı toplulukların yaşadığı, 13 Kızılderili kabilesinin kendi yerli dillerini de konuştuğu Arjantin’de, anayasanın 3’üncü maddesine göre resmî dil ve eğitim dili İspanyolcadır.

■ Bulgaristan: Türk, Ulah, Makedon, Roman, Ermeni kökenli toplulukların yaşadığı ve kendi dillerini konuşabildiği, öğrenebildiği Bulgaristan’da, anayasanın 4’üncü maddesine göre resmî dil ve eğitim dili Bulgarcadır.

■ Danimarka: Eskimo, Faroe ve Alman kökenli topluluklarında yaşadığı, kendi dilini konuştuğu, öğrendiği Danimarka’da, Faroe adaları ve Grönland’da resmî dil ve eğitim dili Dancadır.

■ Hindistan: 1 milyar 430 milyon nüfusuyla dünyanın kalabalık ülkesi olan, 2 binden fazla etnik grubun yaşadığı, bin 369 farklı dilin konuşulduğu Hindistan’da anayasanın 343’ncü maddesine göre resmî diller Hintçe ve İngilizcedir. Anayasa belli bölgelerde konuşulan 22 dil ise planlı dil olarak tanımıştır. 

■ Filipinler: 7 bin 641 adadan oluşan 110 milyon nüfuslu Filipinler’de, 183 canlı dil vardır ve bunların büyük çoğunluğu yerel veya bölgeseldir. Anayasanın 7’nci maddesine göre Filipinler’in 2 resmî dili vardır. Bunlar Filipince ve İngilizcedir. Filipincenin 3’te 1’i İspanyolca kelimelerden türetilen 4 bin “ödünç kelimeden” oluşmaktadır. Bunun nedeni ise geçmişte Filipinler’in 300 yıl boyunca İspanyol sömürge yönetimi altında olmasıydı.

BAKIN ŞU YAPTIKLARINA

Özellikle Türkiye’ye anadilde eğitim konusunda baskı yapan Almanya, Fransa ve İsveç’teki resmî dil ve eğitim dili uygulamasına bakıldığında, kendilerinde olmayanı bizden istemelerinin nasıl bir çifte standart oluşturduğunu görebiliriz.

Türkiye’de anadilde eğitim hakkında ısrar edenler, bu talebin üniter devlet yapısına nasıl bir zarar vereceğini de mutlaka biliyordur.