RTE’­nin İs­tan­bul Be­le­di­ye Baş­kan­lı­ğı­’n­dan, Baş­ba­kan­lık kol­tu­ğu­na ge­çi­şi ve 12 yıl­lık he­ge­mon­ya­sı­nın ar­dın­dan Cum­hur­baş­kan­lı­ğı­’na he­ves et­me se­rü­ve­ni, bü­tün dün­ya­da il­giy­le iz­le­nen bir öy­kü. Bu uzun so­luk­lu
tır­ma­nı­şı bes­le­yen eko­no­mik ze­min de, bir o ka­dar
me­rak edi­li­yor. Özel­lik­le de in­şa­at, he­le ki İs­tan­bul ran­tı­nın ro­lü ve
ye­ri...
Bu­nu ko­nu edin­miş sa­de­ce dün­ya­nın önem­li üni­ver­si­te­le­rin­de sür­dü­rü­len 5 dok­to­ra ça­lış­ma­sı bi­li­yo­rum. Çe­şit­li dü­şün­ce ku­ru­lu­şu (think-thank), va­kıf, üni­ver­si­te, med­ya bu ko­nu­yu bi­lim­sel ola­rak araş­tı­ran­la­ra, cid­di kat­kı­lar­da bu­lu­nu­yor­lar. Ka­pı­mı­zı ça­lan araş­tır­ma­cı­la­rın en çok me­rak et­tik­le­ri ko­nu TO­Kİ ve he­men onun ya­nın­da boy atan Em­lak Ko­nut. Özel­lik­le İs­tan­bu­l’­da bü­tün dik­kat çe­ken ya­pı­lar­da bu ku­rum­la­rın lo­go­la­rı­nı gör­dük­le­ri için, hak­lı ola­rak, “ne­dir TO­Kİ?” so­ru­su­nu yö­nel­ti­yor­lar. Al­dık­la­rı ce­vap­lar kar­şı­sın­da ise hay­ret­le­ri­ni giz­le­ye­mi­yor ve ku­ru­lan tez­ga­hın bu ka­dar en­gel­siz, de­ne­tim­siz na­sıl bun­ca yıl dön­dü­ğü­ne hay­ret edi­yor­lar el­bet­te.


İs­tan­bul ran­tı...
AK­P’­nin ve RTE’­nin ik­ti­da­ra ge­li­şi­ni ve des­po­tik bir li­de­re dö­nü­şü­nü ha­zır­la­yan eko­no­mik ze­min­de el­bet­te İs­tan­bul ran­tı ve onun fü­tur­suz­ca sö­mü­rü­sü­nün çok önem­li bir ye­ri var. Top­lu Ko­nut İda­re­si (TO­Kİ), Öza­l’­ın kur­dur­du­ğu mü­te­va­zı bir ku­ru­luş iken onu alıp eko­no­mi­nin lo­ko­mo­tif gü­cü ha­li­ne ge­tir­mek, bir RTE “be­ce­ri­si­”dir. TO­Kİ­’nin Baş­ba­kan­lı­ğa bağ­lı ve büt­çe­den ne­re­dey­se ku­ruş kul­lan­ma­yan bir ya­pı ol­du­ğu­nu söy­le­di­ği­niz­de, bir­çok in­san hay­ret edi­yor. İyi ama bu ser­ma­ye ne­re­den? Ta­bi ki ka­mu ar­sa­la­rın­dan...
TO­Kİ­’yi TO­Kİ ya­pan ve onun üs­tün­den RTE için bü­yük bir kal­dı­raç ha­li­ne ge­ti­ren ham­le, uç­suz bu­cak­sız ka­mu ar­sa­la­rı­nı yö­ne­ten Ar­sa Ofi­si­’ni TO­Kİ­’ye bağ­la­yan ham­ley­di. Bir an­da, in­şa­at­ta en önem­li gir­di olan ol­duk­ça de­ğer­li ar­sa­la­rın sa­hi­bi ya­pıl­dı TO­Kİ. Ya­pa­cak tek şey kal­mış­tı; bu son de­re­ce de­ğer­li İs­tan­bul ar­sa­la­rı­nı mü­te­ah­hit­le­re tek­lif et­mek ve ya­pı­la­cak in­şa­at­la­rın ge­li­ri­ni pay­la­şa­cak söz­leş­me­ler yap­mak. Bu­nun için de ka­pa­tı­lan dev­let ban­ka­sı Em­la­k’­tan ka­lan Em­lak Ko­nu­t’­u, bir ti­ca­ri ak­tör ola­rak ye­ni­den ör­güt­le­mek ye­ti­yor­du.


81 pro­je...
AK­P’­nin ik­ti­dar ol­du­ğu 2003’ten bu­gü­ne ba­kın ne ol­du; tam 81 pro­je­nin iha­le­si ta­mam­lan­dı TO­Kİ­’ye bağ­lı Em­lak Ko­nut Gay­ri­men­kul Ya­tı­rım Or­tak­lı­ğı üs­tün­den. Bun­lar­dan 45 ta­ne­si ta­mam­lan­dı, 36’sı da sü­rü­yor. Ali Ağa­oğ­lu, Var­yap, Aş­çı­oğ­lu, Ku­zu, Du­man­ka­ya, İh­las, So­yak gi­bi bü­yük mü­te­ah­hit­lik grup­la­rıy­la ger­çek­leş­ti­ri­len bu pro­je­le­rin de­ğe­ri 25 mil­yar TL’­ye ulaş­mış du­rum­da. Dü­şü­nün, TO­Kİ, he­pi­mi­ze ait ka­mu ar­sa­sı­nı, di­ye­lim Ata­şe­hi­r’­de­ki­ni alı­yor pi­ya­sa­da­ki şir­ke­ti Em­lak Ko­nu­t’­a ve­ri­yor. O da mü­te­ah­hit Ali Ağa­oğ­lu­’na, ar­sa ben­den, yap­mak sen­den, ge­li­ri pay­la­şa­ca­ğız, di­yor ve böy­le böy­le or­ta­ya 25 mil­yar TL’­lik bir ge­lir çı­kı­yor 10 kü­sur yıl­da.
Bu me­ka­niz­ma or­ta­ya na­sıl bir yan­daş in­şa­at­çı gru­bu çı­kar­dı, na­sıl AK­P’­ye “yar­dım-ba­ğı­ş” adı al­tın­da avan­ta çı­kar­dı, na­sıl bal tu­tan­la­rın par­mak­la­rı­nı bal­la do­nat­tı, va­rın siz dü­şü­nün...
Ser­ma­ye Pi­ya­sa­sı Ku­ru­lu (SPK) ve­ri­le­ri­ne gö­re, 2013 so­nu iti­ba­riy­le 30 GYO’­nun ak­tif bü­yük­lük­le­ri 37.5 mil­yar, 2013 so­nu pi­ya­sa de­ğe­ri de 20 mil­yar TL’­yi bul­du.
Son 12 yıl­da İs­tan­bu­l’­da ko­nut, ofis, AVM, kent­sel alt­ya­pı, do­na­tı vs. ya­tı­rım­la­rıy­la sek­tö­re hük­me­den gay­ri­men­kul ya­tı­rım or­tak­lık­la­rı (GYO) için­de Em­lak Ko­nut, top­lam GYO­’la­rın ak­tif bü­yük­lü­ğü­nün yüz­de 36’sı­na, pi­ya­sa de­ğe­ri­nin de yüz­de 47’si­ne tek ba­şı­na sa­hip. İkin­ci sı­ra­da RTE’­nin ka­dim dos­tu To­run­lar var. Bu ai­le, To­run­lar GYO ve Ye­ni Gİ­MAT GYO ile yüz­de 21’lik pa­ya sa­hip­ler. Şa­henk­le­r’­in Do­ğu­ş’­u ve Saf, iz­le­yen GYO’­lar...

Tay­yip Bey bi­lir...

On kü­sur yıl­da 25 mil­yar TL de­ğe­rin­de 81 pro­je baş­la­tıp bu­nun 45’i­ni ta­mam­la­yan Em­lak Ko­nut ve onun pat­ro­nu TO­Kİ, bağ­lı bu­lun­du­ğu ma­ka­mın, Baş­ba­ka­n’­ın bil­gi­si ol­ma­dan iş yap­mış mı­dır siz­ce? 17-25 Ara­lık re­za­let­le­riy­le or­ta­ya dö­kü­len ta­pe­ler de gös­ter­di ki, bü­tün bu iş­ler­le RTE, bi­re ­bir il­gi­li. Ki­me in­şa­at ve­ri­le­ce­ği, ki­min­le iş pay­la­şı­la­ca­ğı hep bil­gi­si da­hi­lin­de. Or­ta­ya çı­kan her imar pü­rü­zü­ne anın­da mü­da­hil. Hat­ta bu ko­nu­da me­se­le­ler ken­di be­le­di­ye­si­nin mec­li­si­ne bi­le ta­kıl­ma­sın di­ye 2011 son­ra­sı ye­ni ba­kan­lık kur­dur­du, Çev­re ve Şe­hir­ci­lik Ba­kan­lı­ğı... Ba­şı­na da TO­Kİ­’de yıl­lar­ca ken­di­si­ne bü­yük sa­da­kat ile ça­lış­mış Er­do­ğan Bay­rak­ta­r’­ı ge­tir­di. İmar iş­le­ri be­le­di­ye­ler­de sap­ma­ya uğ­ra­ma­sın di­ye, ye­ni ba­kan­lı­ğı, be­le­di­ye­nin yet­ki­le­ri­ne ha­kim kıl­dı ve ka­rar­la­rı An­ka­ra­’dan ver­me­ye baş­la­dı. Be­le­di­ye­’de em­sal alan, yük­sek­lik he­de­fi­ne ula­şa­ma­yan so­ru­nu An­ka­ra­’ya RTE­’ye gö­tü­re­rek aşa­bi­li­yor­du ama Ali Ağa­oğ­lu­’nun de­yi­şiy­le, “Ke­si­len ce­za­yı öde­ye­re­k”. Bu ce­za, son za­man­lar­da RTE’­nin ai­le­siy­le kur­du­ğu TÜR­GE­V’­e ar­sa ba­ğı­şı bi­çi­min­de ola­bi­li­yor­du, na­kit pa­ra da ola­bi­lir­di pe­ka­la...
Ka­mu ar­sa­sı­nın üs­tü­ne, mü­te­ah­hi­de in­şa­at yap­tı­rıp ge­li­ri­ni pay­laş­mak, TO­Kİ-Em­lak Ko­nut iki­li­si­nin en çok bi­li­nen “iş yap­ma mo­de­li­” ama bir tek bu de­ğil. Bir de ka­mu ar­sa­sı­nı ge­liş­ti­rip sat­ma var. Ar­sa­yı TO­Kİ, Em­lak Ko­nu­t’­a ve­rir, o da be­le­di­ye­den en iş­tah açı­cı em­sal­le­ri, ruh­sat­la­rı alır ve ar­sa­yı vit­ri­ne ko­yar, is­te­di­ği­ne sa­tar. Böy­le bir bal­lı bö­rek­li sa­tı­şın öy­kü­sü­nü de ya­rı­na bı­ra­ka­lım...