Yeni koronavirüs nedeniyle sağlık sektörünün yanı sıra iki meslek erbabını daha ekranlara kilitli yaşıyor!

Bunlardan biri uluslararası finans piyasalarını izleyenler, diğerleri de Covid-19 analizcileri...

Analizcilerle yeni yeni tanışıyoruz.

1000’nin üzerinde vaka biriktiren ülke örneklemeleri, son bir ayda ele avuca gelmeye başladı... İlk vaka, hızlı artış, iyileşme, ülke, mahalle, cinsiyet, ekonomik-sosyal durum; önemli olan en geniş Covid-19 verisine ulaşmak.

★★★

Küresel Covid-19 analizlerinin büyük çoğunluğu, hükümetlerin Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirdiği verilere dayanıyor.

Bu konuda Amerika’nın köklü üniversitelerinden Johns Hopkins Üniversitesi veri tabanından çok sayıda kurum, kuruluş ve akademisyen yararlanıyor...

Makro modellemeler; bankacılara, sigortacılara, hastanelere, hükümetlere çok lazım.

Ona göre strateji belirleyecekler, risklerini öngörebilecekler. Son günlerde ekonomiye açılma planlarını açıklayan hükümetler bu analizlerin ışığında kararlar alıyorlar.

★★★

Geçen pazar günü bu köşede, Singapur Teknoloji ve Tasarım Üniversitesi’nin (SUTD) Türkiye’ye ilişkin 24 Nisan tarihli Covid-19 “son gün vaka” tahminini okudunuz.

Takvim 15 Mayıs’ı  gösteriyordu. Tarih verme meselesi şu anlama geliyor: Alınan önlemler bugünkü haliyle devam ederse, Covid-19 vakası belirlenen tarihte bitiş çizgisine gelecek ve ondan sonraki 2-3 ayda “yok” denecek kadar az olacak! Önlemler azalırsa sönümlenme tarihi ileri atabilir; artarsa öne çekilebilir.

★★★

SUTD araştırmasının 25 Nisan tarihli Türkiye grafiği, yüzde 97 olasılıkla, 8 Haziran’a kadar sürecek salgının sonlanma sürecinin 16 Mayıs’ta başlayacağını öngörüyor.

Ankara Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölüm hocalarından Prof. Dr. Fatih Tank da, Singapur’daki üniversite gibi Johns Hopkins veri tabanını kullanarak yaptığı Covid-19 analizlerini paylaşıyor.

Buna göre; 26 Nisan itibarıyla Türkiye’de Covid-19 hastalığının bitiş evresi 14-15 Mayıs günleri başlıyor, sönümlenme 25-26 Temmuz’a kadar sürüyor. Tank’ın araştırması için de ön koşul değişmiyor: Önlemler aynen devam ederse... Salgının bir tek virüsten başladığı gerçeği yok olmadı!

★★★

“Covid-19 ne zaman biter?” sorusunun yanıtını Amerika’da faaliyet gösteren araştırma ve danışmanlık şirketi Oliver Wyman Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Uğur Köylüoğlu’ndan alıyorum.

Amerika’nın 50 eyaleti ve 40 ülkeyi kapsayan “Covid-19 Pandemic Navigator” çalışmasıyla, salgının makro seviyede modellemesini ortaya koyan Köylüoğlu, “Aşı, aşı, aşı” diyor...

Covid-19 aşısı bulunmadan bu dert bitmeyecek.

8 Nisan’dan beri analizlerini paylaştıklarını belirten Köylüoğlu’nun başarı kriterleri:

“14 gün boyunca yeni vakalarda artış olmaması -sağlık sisteminin verdiği yanıt- Çok sıklıkla, çok sayıda, çok kişiye test- Mobil teknolojileri filyasyona dahil etmek.”

★★★

Ülkelerin alınan önlemleri erken esnetmeleri durumunda 2’nci salgın ihtimali doğuyor.

Köylüoğlu Dünya Sağlık Örgütü’nün en büyük fonlayıcılarından Bill Melinda Gates Vakfı’nın ve Microsoft’un kurucusu Bill Gates’i izlememizi öneriyor. Dünyanın verisini toplayan Gates, şimdi de milyarlarca aşı üretimi için gerekli fonu sağlamaya çalışıyor.

★★★

Vaka sayısında ilk 7’de olan Türkiye, yüzde 2.5 can kaybı oranıyla 54 ülkeyi arkasında bırakıyor.

22 Mart’ta 1 Covid-19 pozitif 3 kişiye virüsü bulaştırırken, 26 Nisan’da bulaşıcılığı 1 kişiye zor erişiyor.

Ama dikkat!

Zira test sayısı ile pozitif vaka karşılaştırmasında oran 25 Nisan’da yüzde 7.47 olurken, 26 Nisan’da 7.81’e yükseliyor...

Bütün bu veriler ne işe mi yarıyor?

Söyleyeyim: Gates, henüz aşı değil ama “büyük veri/data analistliği” piyasasını açtı bile...

Pandemi kurtuluş reçetesinde “şeffaflık-dayanışma” yazıyor; tüm bilgiler toplanıyor.

İsterseniz siz veri açıklamayın, birileri ağzınızdaki çürük dişi bile görüyor!