Sınır ticareti” bir dönem Doğu ve Güneydoğu illerimiz için umut olmuştu. Türkiye’den ürünler götürülüyor, sınır komşusu ülkelerden de mal alınıyordu. Bu durum, yöre halkının ekonomisine büyük katkı sağlıyordu. Hemen her il, sınır ticareti amacıyla kapı açılması için çaba gösteriyor, güvenlik nedeniyle kapatılan kapıların açılması için baskı yapıyordu. Sonra, “PKK vergi adı altında haraç alıyor” denildi ve bu uygulamaya son verildi. Böylece, bölücü terör örgütü, yöre halkının ekonomisine büyük bir darbe indirdi.

2016 yılında sınır ticaretinin yeniden başlatılmasına ilişkin kararname çıkarıldı. Ancak, günümüzde sadece sınır ticaretinin adı var, uygulamada böyle bir ticaret yok gibi. Sınır ticaretinin yerini başta akaryakıt, sigara, çay, uyuşturucu, silah olmak üzere kaçakçılığın her türlüsü almış. Terör örgütü de “Adrese teslim” kaçakçılığın parçası olmuş. Son yıllarda, kaçakçılığın türü de değişti ve öne önemli gelir kalemleri arasına insan kaçakçılığı girdi.

NELER OLUYOR?

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Van’a gitmeden önce CHP Milletvekilleri Ensar Aytekin, Ednan Arslan, Abdurrahman Tutdere ve Mürsel Alban ön çalışma yapmak için Van’a gitmişti. Sürekli göç alan ve nüfusu 1 milyon 230 bine ulaşan Van’da, Kapıköy sınır kapısı uzun bir aradan sonra 20 gün önce açıldı. Ama İran tarafı kapalı olduğu için işlem yapılamıyor.

İran, ülkesine sığınan başta Afganlılar olmak üzere, diğer ülke vatandaşları için “Açık kapı” politikası izliyor ve Türkiye’ye geçmek isteyenlere her türlü kolaylığı sağlıyor. Türkiye ise sınırlarımızdan kaçak olarak geçen, çoğunun üzerinde kimlik bile bulunmayan Afganlıların gelişlerine engel olmadığı gibi, bunların kayıtlarını bile tutamaz hale geldi. Bunlar nerelere gidiyor, gelenlerin arasında teröristler var mı bilen yok.

ONLARIN ŞİKAYETİ

CHP Milletvekili Ensar Aytekin, Van izlenimlerini anlatırken, “Sınır ticareti, insan ticaretine dönmüş” diyor. Aytekin, şunları anlatıyor:

“Van’da şunu gördük: Ekonomi bitmiş. Genç işsiz sayısı adeta patlamış. 2 hatta üç fakülte mezunu gençler iş arıyor. Afganistan ve diğer ülkelerden gelenlere karşı insanlar tepkili. Sınırımızdan kaçak yollarla girenlerin videolarını izletiyorlar. ‘Bunlar çalışmaya geliyorsa biz işsiz kalmaya devam edeceğiz. Birileri için milis gücü olarak sokuluyorsa bu daha vahim. Sığınmacılarla birlikte ülkemizde kaos çıkacak kaygısı yaygın. Gelenlerle ilgili bir denetim yok. Kaç kişinin girdiği, bunların nerelere gittiği belli değil. Hep, olası bir seçimde bunların kaos yaratmak amacıyla illere dağıtıldığı söylentisi yaygın. Bu durum, açıkçası büyük endişe yaratıyor.”

Afganlıların gelmeye başladığı günlerde, bu köşenin okurlarına, “Bu geliş, normal bir geliş değil. Savaştan kaçıyorlarsa kadınlar, kızlar, yaşlılar, çocuklar nenede?” demiştim. Bugün de en çok bu sorunun cevabı aranıyor. Kaçak olarak girenlerin önemli bölümünü Peştunlar oluşturuyor. Çok azında da olsa pasaport var. Ama kimliği bile olmadan gelenler çoğunlukta. Eğer güvenlik güçleri yakalarsa onların beyanlarına göre kayıt yapıyor.

SUÇ KAYDI VAR MI?

Afganistan, yıllardır bir kaosun içinde. Türkiye, her dönem Afganistan’a karşı kardeşliğini göstermiş, onlar da Afganistan’da bulunan Türk askerine karşı hep saygı duyuyordu. ABD’li komutanlar, araçlarına Türk bayrağı takıyordu. Taliban, bizzat Türk yetkililerine, bu durumdan şikayetini bildirmişti.

İran, Türkiye’ye geçmek isteyenleri araçlarla sınıra getiriyor, kaçakçılar onları Türkiye’ye sokuyor. Tabi bunun için büyük paralar ödeniyor. Türkiye, son üç gündür İran sınırında önlemleri artırdı. O yüzden girişler de durdu. İran üzerinden giriş yapanların ülkemizin iç bölgelerine girişlerini de engellemek için Erzurum, Van ve Iğdır’da bulunan “Geri Gönderme Merkezleri”nin kapasitesi artırıldı.

Daha önce Türkiye’ye giriş yapanlar ne olacak? Onu da söyleyelim: Onlar kurtardı. Yani, istemezlerse ülkelerine gönderilmeyecek. Ayrıca, ülkedeki yönetim boşluğu nedeniyle, gelenlerin terör örgütü mensubu, uyuşturucu kaçakçısı olup olmadığını da bilmiyoruz. Bildiğimiz, eğer bu kişilerin parmak izi alınır, İnterpol kayıtları incelenirse aranan terörist olup olmadığını öğrenebileceğiz.

ONU DA GİZLEDİLER

Geri Gönderme Merkezi’ne alınanlarla mülakat yapılıyor. Afganistan Büyükelçiliği’ne durum bildiriliyor. Ancak, Afganistan, ülkelerine uçak seferi olmadığını gerekçe gösterip gelenleri almıyor. Toplama Merkezi’nde 6 ayı dolduranlar, belli aralıklarla Emniyet ya da jandarmaya imza atmak için gitmeleri kaydıyla başka illere gönderiliyor.

Türkiye, birkaç gün öncesine kadar  girişte “Açık Kapı Politikası” uyguluyor, yabancıların Batı ülkelerine geçişlerine ise engel oluyor. Bir ara Yunanistan sınırına sığınmacıları götürmüş, bakan her gün “Şu kadar kişi geçti” demişti. Sahi, gittiğini söylediklerinizin geri ülkemize gönderildiğini niçin gizlediniz?