Ekonominin yumuşak karnı ülkenin cari açığı geriliyor. Kutlu bir haber bu... Sevinmek gerek... Zira aklıma takılan bazı ufak pürüzler nasıl yok edilecek?
İlk üç aylık dönemde sadece 10 milyar 855 milyon dolar açık kötü mü? Değil gibi görünse de göründüğü gibi değil!
Orta Vadeli Program’da cari işlemler açığının bu yıl sonunda 34.7 milyar dolar olması öngörülüyor. Mehmet Şimşek açığı 20-25 milyar dolar arasında beklediğini ifade ediyor.
★★★
Ancak... Büyük ölçüde dış ticaret açığındaki gerilemeyle sağlanan bu iyileşmede ihracatın yavaşlaması, ithalatın sert şekilde düşmesi en önemli etken...
İthalat neden sert geriledi? Altın getirtilmesinin yasaklanması hikayenin büyük kısmı...
★★★
Açıklanan verilerde en dikkat çekici olan, kaynağı belirsiz döviz giriş-çıkışlarını gösteren Net Hata ve Noksan kalemindeki gelişme. Geçen kaynağı belirsiz döviz çıkışı eksi 1.1 milyar dolardı... Bu yıl martta eksi 16.1 milyar dolar... Yuh!
Haliyle akla gelen geçen yıl ağustosta altın ithalatına kota ve yasak getirilmesi nedeniyle hızlanan kaçak altın ticareti...
Açık haberlere bakın... Yakalanan kaçak altın patlamış durumda... Ya yakalanmayanlar? Özel uçaklarla taşınanlar... Tırların dorsesine saklananlar... Bunları ben biliyorsam onlar nasıl duymadılar?
★★★
Diğer yandan hammadde ve yatırım malı ithalatındaki düşüş gerek iç pazara gerekse ihracata dönük üretim ve yatırımın durması demek.
İthal edilen kalemleri mercek altına alırsak nihai ürün ithalatı artıyor. Artmaya da devam edecek. Türk Lirası’nı değerli tuttukça zarar eden sanayici neden üretecek? O da ithalata yüklenecek.
★★★
Cari açıktaki azalmaya karşılık asıl riskli boyut, doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi dururken, yerli yatırım sermayesi çıkışının hızlanması...
Martta gelen doğrudan yatırım sermayesi 602 milyon dolar, giden yerli sermaye 628 milyon dolar... Giden yerli yatırım sermayesi tutarı üç ayda 1 milyar 488 milyon dolara yükseldi.
Turizm ile gelecek para bu durumu örtecek yaz ayları boyunca... Kralın çıplak olduğu çıkmaya başlar sonbaharda...
Dejavu gibi... Biz bunun aynısını yaşadık defalarca... Hala ders almamamız apayrı bir vaka...
Tasarruf masal, açık gerçek!
Nisan ayı ve ocak-nisan dönemi bütçe gerçekleşmelerine göre; nisanda 177.8 milyar lira, dört ayda toplam 691.3 milyar lira bütçe açığı verildi.
Meclis’te 11 trilyon 98 milyar lira olarak kabul edilen ve 1.2 trilyon lira faiz ödemesi, yıl sonunda 2.7 trilyon lira açık vermesi öngörülen 2024 bütçesinden 100 milyar lira tasarrufu bahşiş versen garson kabul etmez.
★★★
Nisanda hedeflenen tasarrufun yaklaşık iki katı bütçe açığı bir ayda verilirken, ilk dört aydaki bütçe açığı öngörülen tasarrufun yaklaşık 7 katı... Sadece nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 230.5 artışla 114 milyar lira faiz ödemesi yapıldı. Ocak-nisan dönemi faiz ödemesi tutarı 365 milyar liraya ulaştı. Hazine dört ayda geçen yıla göre 2.5 kat daha fazla faiz ödendi. Kısaca nisan ayında her 100 lira verginin yaklaşık 25 lirası faize gitti.
★★★
Açıklanan tasarruf önlemlerindeki önemli başlıklarından biri personel alımının kısıtlanması.
Şöyle anlatmaya çalışayım; Hazine garantili ödemeleri devam eden, Çanakkale Gökçeada, Kocaeli Cengiz Topel, Balıkesir Merkez ve Uşak havalimanlarında yıllardır yolcu taşımacılığı yapılmazken 251 olan personel sayısı 320’ye yükseltildi.
2022’de 4 milyar 457 milyon lira olan personel gideri 2023 yılında 8 milyar 486 milyon liraya çıktı. Niye tasarruf paketinden bir cacık olmayacağının en güzel kanıtı...
Ekonomi politikaları konut hayallerini yıktı!
Türkiye’de 2023 Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’na göre; 2014’te yüzde 61 olan ev sahipliği oranı 2023’te yüzde 56’ya geriledi.
Aynı dönemde kiracıların oranı yüzde 21’den yüzde 28’e yükseldi. Neden? Uygulanan ekonomi, para, faiz, kredi ve ücret politikalarının çok geniş kitleler için değil konut sahibi olmak hayalini bile kurmak olanaksız.
★★★
Zira faizlerin yükselmesi ile hikaye çift yönlü değişti. Hem sermayenin getirisi arttı hem de kredi faizleri yükseldi.
Kredili alma işi neredeyse bitti. Nisan ayında Türkiye genelinde banka kredili konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 67.5 düştü. Yani üçte iki...
Diğer bir nedeni paranın alternatif yatırım getirilerinin yükselmesi... Neden yatırım yaparsınız? Daha fazla kazanmak için değil mi?
★★★
İnşaatın iyi gitmesi yanında onlarca sektöre gelir kapısı açar. Türkiye’nin büyüme hızına ivme katar. Nitekim zamanında yediğimiz hurmalar günü gelince sektörün canına okudular.
Bana anlatsanıza batırmadıkları alan kaldı mı? Ülkede barınma sorunu arşa çıktı. Hala düzelteceğiz ayakları... Gerçekten hala inanan güvenen kaldı mı?
