Kentsel değil, rantsal dönüşüm

Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem sonrası 11 ilde yaşanan büyük yıkımla gözler yeniden İstanbul’a çevrildi. Uzmanlar, 11 ile denk nüfusu ve çarpık yapılaşmasıyla İstanbul’da yaşanacak depremin daha büyük bir felaketle sonuçlanacağına dikkat çekerken kentsel dönüşümdeki durum da merak konusu. Kent Bilimci Dr. Murat Güney’e göre, 2012’de yasalaşan 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” rant odaklı kullanılıyor.  Afet Yasası’nın devlete olağan koşullarda sahip olamayacağı geniş yetkiler tanıdığına dikkat çeken Dr. Güney, “Bu yasaya dayanarak devlet, deprem açısından riskli olarak değerlendirdiği bölgeleri kamu gücünü kullanarak istimlak etme yetkisi elde etti. İlk bakışta bu bölgelerin yenilenmesine ve depreme dayanıklı hale getirilmesine olanak sağlayacak bir yasa gibi gözükse de çok geçmeden zorla istimlak yetkisinin suistimal edildiği görüldü” dedi. “İstanbul’da kentsel dönüşüm yurttaşların yaşamını depreme karşı korumak odaklı değil rant odaklı olarak işliyor” diyen Akademisyen Güney, “İstanbul’un en riskli bölgeleri, bugüne kadar kentsel dönüşüm ve kentsel iyileştirme çalışmalarına hiç dahil edilmedi. Deprem açısından en riskli alanlar Avrupa yakasında ve Marmara Denizi kıyısına yakın alanlar.

RİSKİ AZ DEĞERİ YÜKSEK ARSALAR

Zeytinburnu, Bahçelievler, Küçükçekmece gibi ilçeler risk altında. Ancak maalesef buralarda kamu destekli kentsel dönüşüm çalışmaları hiç yapılmıyor” diye konuştu. Güney, Afet Yasası’nın, İstanbul’un zemin ve konut stoku açısından en riskli bölgeleri olan Fatih, Bahçelievler gibi ilçelerde de hemen hemen hiç uygulanmadığını belirtiyor ve ekliyor: “İstimlak yetkisi, deprem riski düşük ancak arsa değeri yüksek Armutlu, Derbent, Çubuklu gibi bölgelere el koymak için kullanıldı.”

Yasayı değiştir araziye el koy

Afet yasasının rant için kullanıldığı yerlerden biri de Güngören Tozkoparan. Burada mahallelinin kentsel dönüşüm sürecine itiraz ettiğine dikkat çeken Dr. Murat Güney, yasanın nasıl araç olarak kullanıldığını şöyle anlattı: “Yurttaşların itirazları sonucu riskli bölge ilanı mahkemece iptal edilse de yasada yapılan bir değişiklikle Tozkoparan’ın bir bölümü 2020’de yeniden riskli bölge ilan edildi. Yasa güncellenerek yurttaşların arsa değeri yükselmiş arazilerine el koymak için bir araç olarak kullanıldı.”

Rantın merkezi Kadıköy

İstanbul’da yapıların en çok yıkılıp yenilendiği ilçenin Kadıköy olduğuna dikkat çeken Dr. Murat Güney, Fikirtepe örneğini verdi: “Burada yasa, Kadıköy merkezine yakınlığı ve arsa değeri yüksekliği nedeniyle seçilen Fikirtepe’de daha çok rant yaratmak için başlatılan kentsel dönüşüm sürecini dayatmak için kullanıldı. Ne var ki, takip eden yıllarda Fikirtepe’de birçok proje bitirilemedi ve yarım kaldı.”