Amerika’dan Çin’e, Hindistan’dan Japonya’ya dünyadaki 5 bin 663 üniversite 9 kriterde incelendi. QS 2025 Dünya Üniversiteler Sıralaması’na 1503’ü girdi. Türkiye’den ilk 500’e giren üniversite sayısı 3’ten 5’e, ilk 1000’deki üniversite sayısı 11’e çıktı. YÖK Başkanı Erol Özvar, “Türk üniversiteleri çok büyük bir başarı elde etti. Türkiye’nin akademik itibar puanları yükseldi. Türk üniversitelerinin, bilimsel araştırmalarının küresel tanınırlığı arttı. Yükseköğretim yükseliş eğiliminde. Hiçbir başarı tesadüf değildir. Bu sonuçlar son 3 yıldır uyguladığımız planlı bir stratejinin ürünü” diyerek görev yaptığı 3 yıla dikkat çekip, başarıdan pay çıkardı. Dünya sıralamasında ilk 500’e giren 5 üniversitenin sıralama ve kuruluş tarihlerine bakalım.

ORGANİZE İŞLER

1956’da kurulan ODTÜ 285’inci, 1773’te kurulan İTÜ 326’ncı, 1993’te kurulan Koç 401’inci, 1984’te kurulan Bilkent 477’nci sırada. 251 yaşındaki İTÜ’nün ilk 500’e girmesi değil, kuruluşu İstanbul’un fethi 1453 olan İstanbul Üniversitesi’nin ilk 500’e niye giremediği sorgulanmalı. İÜ’den 2 asır sonra kurulan MIT, 100 tam puan alıp 13. kez dünya şampiyonu oldu. YÖK Başkanı’nın mezunu olduğu, rektörlüğünü yaptığı, 1883’te kurulan Marmara Üniversitesi ilk 1000’de niye yok? 1863’te kurulan 161 yıllık Boğaziçi, 15 yıl önce dünya sıralamalarında ilk 200’lerdeydi. QS 2024’te 514’üncü olan BÜ ilk 500’de yoktu. QS 2025’te BÜ’nün 96 sıra atlayıp 418’inci olmasına niye sevinelim? AKP’nin kayyum rektörleri yönetmese Boğaziçi Üniversitesi dünyanın en iyi 100 üniversitesi içine çoktan girmişti!

AİLECEK AKADEMİSİ

AKP, “Üniversite sayısını 76’dan, 208’e çıkardık” diye övündüğü 132 üniversiteden kaçı dünya sıralamasında ilk binde? Hiçbiri. QS 2025 Dünya Sıralaması’ndaki 1503 üniversiteden 25’i Türkiye’den. İlk binde olmasa da İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü 10 yılda 1201-1400 bandına girmeyi başaran tek üniversite. Amasya, Artvin, Bayburt, Hakkari, Batman, Siirt, Uşak, Ağrı, Iğdır üniversiteleri nerelerde? Uluslararası akademik başarı; rektörün oğlu, kızı, karısı, dayısı, amcası, halası, teyzesine açılan kişiye özel kadrolarla yakalanamaz. QS, 9 parametreyle üniversiteleri inceliyor. Akademisyen başına atıf sayısı, öğrenci başına düşen akademisyen sayısı, uluslararası akademisyen sayısı, uluslararası öğrenci sayısı gibi ölçülen 4 kriter ilk başta geliyor.

KOPMA NOKTASI

Sürdürülebilirlik, Uluslararası Araştırma Ağı, Akademik İtibar, Mezun İstihdamı, İşveren Nezdinde Mezun İtibarı gibi akademik karşılığı olmayan ölçülemez 5 kriter ise kopuş noktasıdır. “Akademisyen başına atıf sayısı” ölçülebilir bir veridir. Koç Üniversitesi bu alanda 100 üzerinden 32.4 puan, ODTÜ 22.3 puan aldı. QS sıralamasını doğrudan etkileyen, “Sürdürülebilirlik” gibi ölçülemeyen verilerde İTÜ 100 üzerinden 70.3 puan, Koç 34.8 puan aldı. Koç’un ölçülebilir ve ölçülemeyen verileri birbirine çok yakınken İTÜ’de makas yüzde 100 açılıyor. İTÜ de, Koç da çok başarılı üniversiteler. İTÜ 326’ncı iken, Koç niye 401’inci oldu? 2024 QS Sıralaması’nda 404’üncü olan İTÜ, 2025’te 78 basamak yükselirken Koç 431’inci sıradan 401’inci sıraya, 20 basamak çıktı.

SIRALAMALAR DEĞİŞİR

“Genel ortalama”da sıralamayı belirleyen ölçütlerden biri. ODTÜ 100 üzerinden 37.2, İTÜ 34.0, Koç, 29.6 puan aldı. Ölçülemeyen veri “Sürdürülebilirlikte” ODTÜ 69.5, İTÜ 70.3, Koç 36.8 puan aldı. Uluslararası Araştırma Ağı Ölçümünde; ODTÜ 74.7, İTÜ 76.1, Koç 51.6 puan aldığı için dünya sıralamasında ortalamalar değişti. Mezun İstihdam Edilebilirlik oranlarında çok ilginç bir tablo var. Üniversite sınavında yüzde 1’lik dilimden öğrenci alan Koç Üniversitesi mezunları, QS 2025’Te 100 üzerinden 6.8 puan aldı. Bu veriye göre Koç Üniversitesi mezunları kolay kolay iş bulamıyor. ODTÜ mezunları istihdamda 100 üzerinden 77.5, İTÜ 69.1 puan aldı. Üniversitelerin ölçülür verileri düşükken, ölçülemez verileri nasıl yükseldi?

ÖLÇÜLEMEYEN KRİTERLER

Üniversitelerin QS’e bildirdiği öğrenci sayısıyla aktif öğrenci sayıları çelişti. Örneğin; QS’e öğrenci sayısını 24 bin 463 olarak bildiren İTÜ’nün aktif 37 bin 92 öğrencisi var. 12 bin 629 İTÜ’lü niye saklandı? ODTÜ, QS’e 18 bin 102 öğrencisi olduğunu bildirdi. Gerçek öğrenci sayısı 26 bin 798. Öğrenci sayısı az gösterilip, “Öğrenci başına düşen akademisyen sayısı” gibi ölçülen puanlar mı yükseltildi? QS, üniversitelerin beyanını doğru kabul ediyor. QS Dünya Üniversiteler Başarı Sıralaması, sadece ölçülebilir akademik parametrelerle yapılsa Türkiye’den ilk 500, ilk 1000’e giren üniversitelerin dünya sıralaması baştan sona değişir. Türk üniversitelerinin uluslararası akademik başarı sırasını yükseltmek için ölçülen-ölçülemeyen verilerle oynanıp oynanmadığını YÖK, yarın YKS’ye girecek 3 milyon 38 bin Türk gencine açıklamakla mükelleftir!