Haliyle Rusya ile Türkiye arasında alev topu gibi duran meseleler varken, iki liderin “aramızda” diyerek vedalaşması merak uyandırıyor...
En azından bir süre daha yanıtını bulmakta güçlük çekeceğimiz bir soru:
Toplam yatırım tutarı 20 milyar dolar olan yüzde 100 Rus şirketi Rosatom’un iştiraki Akkuyu Nükleer A.Ş’de neler oluyor?
★★★
Geçtiğimiz temmuz ayından beri Akkuyu’da kazan kaynıyor...
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu (Rosatom) Genel Müdürü Aleksey Lichachev ve ana yüklenici inşaat firması TITAN 2- IC İçtaş (T2IC Ortak Girişimi) üst yönetiminin hazır bulunduğu bir resmi törenle, 22 Temmuz günü, Akkuyu NGS’nin 4’üncü ve son reaktörünün temeli atılıyor.
Törenden yalnızca bir hafta sonra; Akkuyu NGS, ana yüklenici IC İçtaş’ın eşit ortak olduğu T2IC Ortak Girişim’in mühendislik, tedarik ve inşaat sözleşmesini feshetti.
8 milyar dolarlık iş kapasitesi doğurması beklenen sözleşmenin fesh edilmesi için Soçi zirvesinin beklenmemesi çarpıcıydı.
Akkuyu Nükleer’den yapılan açıklamalara göre Çeçen Holding’a bağlı IC İçtaş işi zamanında bitirmemişti.
IC İçtaş’a göre de “Akkuyu Nükleer denizden su boşaltma işlemini zamanında gerçekleştirmemişti...”
Rusya bir yandan fesih kararını açıklarken, öte yandan da finans musluklarını açıyor izlenimi veriyor.
İlgililerden aldığım bilgiye göre 29 Temmuz itibarıyla Rosatom’un, Akkuyu NGS’nin tamamlanması için yapacağı 15 milyar dolarlık harcamanın 5 milyar dolarlık ilk bölümü, Türkiye’deki kamu bankalarına gelmiş...
Taraflar mahkemelik olmadan önce Cumhurbaşkanı Erdoğan devreye giriyor.
Tören ve iptal... Düğün ve cenaze gibi...
IC İçtaş’ın lisansı ne olacak?
Erdoğan’ın 9 Ağustos Salı günü Akkuyu NGS’de, Rosatom ve IC İçtaş ile masaya oturup, iki taraf arasındaki anlaşmazlıkta “hakemlik” yapması bekleniyor.
IC İçtaş’ın elindeki en büyük koz “Türkiye’nin nükleer santral inşa teknolojisine sahip olması engelleniyor” olacak.
Türkiye Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK), Akkuyu NGS’nin 4’üncü güç ünitesinin inşasına ilişkin lisansı Ekim 2021’de vermişti.
Elbette bu arada IC İçtaş’a NDK’nın verdiği nükleer güç santralı inşaat lisansının “iptali” tartışması da masaya gelecek.
Bu arada enerji uzmanlarından ilginç sorular da gelmiyor değil.
Görüştüğüm bir uzman “Hangi yetkinliğe dayanarak Çeçen Holding kuruluşlarından IC İçtaş, Akkuyu’da yüklenici olarak seçildi?” diye soruyor.
Bu soru IC İçtaş’ın Türkiye’nin ilk nükleer santral inşasında yer alabilecek kriterleri taşımadığı iddiasını içeriyor.
O zaman geriye dönüp bakalım; Türkiye’de nükleer santral yapma deneyimine sahip bir firma var mı?
Akkuyu’da nükleer santral inşa etme projesinin devreye alındığı 2008 yılında Enka Hollanda merkezli bir Akkuyu Elektrik Dağıtım şirketi kurmuş.
Rusya ile “2023 mutabakatı”
Akkuyu Nükleer A.Ş Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı Anastasia Zoteeva, 24 Şubat 2022’de NTV’ye verdiği özel röportajda, “Toplam yerelleştirme potansiyeli yaklaşık 6 milyar dolar ve bugüne kadar Türk şirketleri ile 2 milyar doların üzerinde sözleşme imzalandı” demişti.
Zoteeva aynı yayında “Buhar üreticinin ana ekipmanı Fransa’da üretilecek, büyük miktarda ekipman Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Güney Kore’de üretiliyor. Örneğin Türk şirketleri demineralizasyon sistemlerini, arıtma tesislerini üretecekler; kablo, pompa gibi birçok ürünü temin edecekler” diyerek yerel ekonomiye katkıya vurgu yapıyor.
2010’da Türk Hükümeti ile Rusya arasında varılan ilk anlaşmaya göre birinci güç ünitesinin 2018 yılında tamamlanması öngörülmüştü.
Akkuyu NGS birinci güç ünitesinin 2023 yılında teslim edilmesinin, Türk-Rus ilişkilerine pozitif katkı açısından “birinci şart” olarak masaya konulduğu anlaşılıyor.
Ne var ki; Akkuyu’da düzenlenen yeni sözleşmeler doğrultusunda Türk şirketlerinin projede “ana yüklenici” olarak değil, alt yüklenici olarak yer alacağı ileri sürülüyor.
15 milyar dolarlık “fesih”!
İlgililerden aldığım bilgiye göre 29 Temmuz itibarıyla Rosatom toplam yatırım maliyeti 20 milyar dolar olarak öngörülen Akkuyu NGS yatırımının tamamlanması için yapacağı 15 milyar dolarlık harcamanın 5 milyar dolarlık ilk bölümünü, Türkiye’deki kamu bankalarına göndermiş.
Sinop kartı mı açılıyor?
Rosatom, Akkuyu Nükleer’de yüzde 49 yerli ortak arayışını sürdürüyor mu?
Türkiye’nin vergi cenneti adalardan Jersey’de 2015 yılında kurduğu devlet şirketi EUAS International ICC’nin 22 Haziran 2022’de Genel Müdürü Necdet Yamaç başkanlığında teknik bir heyetle Akkuyu NGS şantiyesini gezmesini dikkat çekici bulabiliriz.
EUAS International ICC’e bağlı olarak kurulan SINOP Energy, Türkiye’nin 2’nci nükleer santral projesini hayata geçirecekti.
Türkiye’nin Rusların karşısında elini güçlendirmek için Sinop Nükleer Santral projesini masanın üzerine çıkardığı yolunda yorumlar yapılıyor.
Türkiye’de çok sayıda Rus şirketi de faaliyete geçti.
Bunlardan Akkuyu TST Endüstriyel Üretim İnşaat ve Ticaret Ltd. 12 Eylül 2018’de süresiz olarak, Akkuyureoplast ise 2 Kasım 2018’de 99 yıllığına kuruldu.
