Köşemde, 05.01.2024 tarihinde “Vergi rekortmenleri acınacak halde” başlıklı yazımı okumuştunuz. O yazımda; Gelir Vergisi mükelleflerine ilişkin olarak 2020, 2021 ve 2022 takvim yılı için açıklanan en çok vergi ödeyen mükellef bilgileri ve yıllık Gelir Vergisi beyanname bilgilerinden hareketle bir analiz yapmıştım.
Bugün ise; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamış olduğu 2020, 2021 ve 2022 vergilendirme dönemleri Kurumlar Vergisi beyanlarına ilişkin bilgilerden hareketle bir analiz yapmaya çalışacağım.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Kurumlar Vergisi mükellefleri ile ilgili paylaştığı 3 yıllık veriler dikkate alınarak hazırlamış olduğum özet tablo aşağıda yer almaktadır.
Ülkemizde, 2020 yılına kadar Kurumlar Vergisi tahsilatının toplam vergi tahsilatına oranı %8 ile %11 arasında gerçekleşmiştir. Bu oran 2020 yılında %13, 2021 yılında %15 ve 2022 yılında %22’ye çıkmıştır. 2023 yılının ilk 11 aylık bütçe sonuçlarına göre ise bu oran %18,89 olmuştur.
Kurumlar Vergisi tahsilatının bu dönemlerde yükseliş kaydetmesinin en önemli nedenlerinden birisi vergi oranlarının yükseltilmesi ve özellikle banka ve finans şirketlerinin diğer Kurumlar Vergisi mükelleflerinden 5 puan daha fazla Kurumlar Vergisi ödemeleridir. Banka ve finans şirketlerine uygulanan Kurumlar Vergisi oranının yükseltilmesi ile birlikte Kur Korumalı Mevduat uygulamasından elde edilen astronomik kârlar, Kurumlar Vergisi tahsilatını uçurmuştur. Ayrıca enflasyonun etkisi ile diğer kurumlar vergisi mükelleflerinin elde ettikleri kârlar da yükselmiş, bu yükseliş sonuçlara yansımıştır. Şöyle ki; 2022 yılı vergilendirme dönemi Kurumlar Vergisi beyanlarında bir önceki yıla (2021) göre, beyan edilen matrah toplamında %146,94 ve tahakkuk eden vergi toplamında %140,13 oranında artış gerçekleşmiştir.
LİSTELER NE ANLATIYOR?
2020 vergilendirme döneminde ilk 100’e baktığımızda; listede yer alan ilk 10 mükellefin 8 tanesinin bankalardan oluştuğu ve bu ilk 10 mükellefin de toplam Kurumlar Vergisi tahsilatının %24’ünü ödediğini görüyoruz.
2021 vergilendirme döneminde ilk 100’e baktığımızda; listenin 8’inci sırasında yer alan şirketin adı ve vergisi ilan edilmediği için, onu dışarda bıraktığımızda, yine ilk 10’da 6 bankanın yer aldığını ve ilk 9 mükellefin de toplam Kurumlar Vergisi tahsilatının yaklaşık %17’sini ödediğini görüyoruz.
2022 vergilendirme dönemi kurumlar vergisinde ilk 100’e baktığımızda; birinci, 3’üncü ve 5’inci sırada yer alan mükellefler, isimlerini ve beyan ettikleri matrahları açıklatmamıştır. Adını açıklatmayan Kurumlar Vergisi mükelleflerini dışarıda bıraktığımızda kalan 7 mükellefin tamamı bankalardır. İlk 10’da yer alan bu 7 mükellefin de toplam Kurumlar Vergisi tahsilatının yaklaşık %18’ini ödediğini görüyoruz.
Merkez Bankası’nın 2020 ve 2021 yılında vergi rekortmeni olduktan sonra, 2022 yılında listelerde yer almaması; 2022 yılını 93,3 milyar TL kârla kapatan Merkez Bankası’nın aynı yıl büyük çoğunluğu dövizden Kur Korumalı Mevduat uygulamasına geçenlerle ilgili ödemek zorunda kaldığı kur farklarından dolayı 329,5 milyar TL zarar etmesi olduğunu tahmin ediyorum.
Kurumlar Vergisi mükelleflerinden en çok vergi ödeyen ilk 100 listesine girmesine rağmen, adının açıklanmasını istemeyen rekortmen sayısının 2020 yılında 30, 2021 yılında 27 ve 2022 yılında 32 şirket olduğunu görüyoruz.
MÜKELLEF SAYISINA GÖRE ÖDENEN ORTALAMA VERGİ ÇOK DÜŞÜK
Ülkemizde, 2020, 2021 ve 2022 yıllarında Kurumlar Vergisi mükelleflerinin beyan ettikleri ortalama matrah ve ortalama ödenen Kurumlar Vergisi tutarının çok düşük olduğu tabloda net bir şekilde görülmektedir.
Ülkemizde, faaliyette bulunan 2.592 adet banka ve finans şirketinin 2022 yılında ilk 100’de yer alanlarının ödedikleri Kurumlar Vergisi, toplam Kurumlar Vergisi tahsilatının %24’üne tekabül etmektedir. Diğer banka ve finans kuruluşları da dikkate alındığında; toplam Kurumlar Vergisi’nin yarısından fazlası banka ve finans kuruluşları tarafından ödenmektedir (2022 yılında beyanname veren toplam kurumlar vergisi mükellefi sayısı 1.046.568 olup banka ve finans kuruluşlarını çıkarttığımızda diğer şirketlerin sayısı 1.043.976 olmaktadır). 7491 sayılı Kanuna ilişkin Meclis’e sunulan Etki Analiz Raporu’nda; banka ve finans şirketlerinin enflasyon düzeltmesi yapması fakat bunun vergiyle ilişkilendirilmemesine ilişkin olarak yapılan düzenleme ile 70 milyar TL’lik vergi kaybının önlendiği açıklaması da savımızı desteklemektedir.
Ülkemizde, şirketlerin %13’ünün zombi şirket olduğu IMF Raporu ile tespit edilmiştir. Kurumlar Vergisi beyan özetleri de bu tespiti doğrulamaktadır. 1 milyonu aşan Kurumlar Vergisi mükelleflerinden 10 binin ciddi vergi ödediği, kalanların ise çoğunlukla zarar ettiği yada çok cüzi kârlar beyan ettiği bu düzenin değişmesi için daha çoook bekleyeceğiz.
