Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından 2023 yılı vergilendirme dönemine ilişkin olarak, Türkiye genelinde en fazla vergi ödeyen Gelir ve Kurumlar Vergisi rekortmenler listeleri 28.08.2024 tarihinde açıklandı. Bugün sizelere; Gelir Vergisi mükelleflerine ilişkin verileri analiz etmeye çalışacağım.
2023 yılı vergilendirme dönemi Gelir Vergisi beyanlarında 2022 yılına göre, beyan edilen matrah toplamı yüzde 98.54 oranında artarak 682.451.749.283 TL ve tahakkuk eden vergi toplamı yüzde 92.44 oranında artarak 205.531.271.153 TL olarak gerçekleşmiştir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamış olduğu 2020, 2021, 2022 ve 2023 vergilendirme dönemlerine ilişkin yıllık Gelir Vergisi beyannamelerine ilişkin verilen bilgilerden hareketle; 4 yılın özet tablosu ayrıntılı şekilde aşağıda tarafınıza sunulmuştur.
GİB verilerine göre, Türkiye genelinde 2023 vergilendirme dönemi için 4 milyon 541 bin 644 mükellef tarafından yıllık Gelir Vergisi beyannamesi verildi. 2023 vergilendirme dönemi için her bir mükellef ortalama 150.265 TL matrah beyanında bulunurken, bu matrah üzerinden Gelir Vergisi tahakkuk ettirilen tutar ortalama 45.255 TL olmuştur. Yani, 2023 yılı vergilendirme döneminde aylık ortalama 12.522 TL kazanç beyan edilmiş. Asgari ücretin altında gelir edilmiş hatta emeklilerle başa baş durumdalar!
AK PARTİ DÖNEMİNDE ADINI AÇIKLATMAYAN REKORTMEN SAYISI ARTMIŞ
İlk 100 listesine girmesine rağmen, adının açıklanmasını istemeyen rekortmen sayısının 2000 yılında 14 kişi, 2012 yılında 35 kişi, 2019 yılında 69 kişi, 2020 yılında 69 kişi, 2021 yılında 73 kişi ve 2022 yılında 76 kişi ve 2023 yılında 73 kişi olması oldukça enteresan.
Gelir Vergisi rekortmenleri listesinin ilk üç sırasındaki isim 2022 yılına göre değişmedi. Geçmiş yıllar rekortmenler listesinde yer alan sanatçılar ve şarkıcılar listelerde artık yok. İlk 20 rekortmenin yarısı, ismini gizlemeyi tercih etmiş. Türkiye’de en çok Gelir Vergisi ödeyen ilk 100 kişiden sadece 27’si isminin açıklanmasını istemiş.
Ak Parti iktidarından önceki vergi rekortmenleri listelerinde en fazla 14 kişi ismini gizli tutmayı tercih ederken, bu sayının Ak Parti iktidarı döneminde ortalama 5 kat arttığını görüyoruz. Ülkemizde en çok vergi ödeyen mükellefler arasında yer alıp, isimlerinin gururla bu listelerde yer aldığını görmeyi tercih etmeyip, gizlenmeyi tercih edenlerin korkuları neler? Bu konuda birçok neden sıralayabiliriz: Mafya korkusu, akrabaların borç para isteme talepleri ile karşılaşmamak, nazara gelmemek, çalışanların ücretlerinin yükseltilmesi talepleriyle karşılaşmamak, gelir ve servet dağılımının oldukça bozulduğu bu dönemde tepki çekmemek.
GERÇEK REKORTMEN OLAN ÜCRETLİLER LİSTEDE YOK
2023 takvim yılı Gelir Vergisi beyanları ile ilgili açıklanan mükellef sayısı, matrahı ve ödenen vergi rakamlarına bakıldığında; Türkiye’de gerçek vergi rekortmenlerinin ücretliler olduğu bir kez daha tescillenmiş oldu. Türkiye’de 2023 yılında her 100 TL Gelir Vergisi’nin yüzde 92.1’i kaynakta kesinti yoluyla tahsil edilmiştir. Kaynakta kesilen %92.1’in %62.3’ü ücret geliri elde edenlerden kesilen gelir vergilerinden oluşmaktadır. Yani, 2023 yılında muhtasar beyanname ile bildirilen 720 milyar 208 milyon TL’lik Gelir Vergisi’nin 448 milyar 832 milyon TL’si ücretlilerin ödediği Gelir Vergisi’dir (GİB 2023 Faaliyet Raporu). Gelir Vergisi rekortmenleri incelendiğinde; çoğunlukla ortak oldukları şirketlerden kâr payı (temettü) geliri elde edenlerin, menkul sermaye iradı beyanlarının matrahı yükselttiği görülecektir. Türkiye’de 2023 takvim yılı gelirleri ile ilgili olarak tahakkuk eden Gelir Vergisi tutarı 205.531.271.153 TL olmasına rağmen; 2024 yılının Mart ve Temmuz ayı dahil toplam 62 milyar 138 milyon TL beyan yoluyla Gelir Vergisi tahsilatı yapılmasının nedenini bir örnek yardımıyla açıklıyorum. Ben, ortağı olduğum şirketten 100 milyon TL kâr payı aldığımda, kâr payını dağıtan şirket bu 100 milyon TL üzerinden 10 milyon TL Gelir Vergisi tevkifatı yapıyor. Ben Mart 2024’te beyanname verirken, elde edilen kâr payının yüzde 50’si vergi dışı olduğundan 50 milyon TL matrah beyan ediyorum. Bu durumda tahakkuk eden vergim 19 milyar 782 milyon TL oluyor. Ancak 100 milyon TL toplam kâr payı üzerinden kesilen 10 milyon TL’yi ödeyeceğim 19 milyar 782 milyon TL’den düşüyorum. Sonuçta 100 milyon TL menkul sermaye iradı geliri elde etmeme rağmen ödediğim vergi 9 milyar 782 milyon TL oluyor. Dolayısıyla Gelir Vergisi rekortmenler listesini bir de bu açıdan değerlendirmekte fayda var. Yukarıda açıklamaya çalıştığım tablo; harcama ve tasarrufun kaynağının sorulamadığı bir vergi düzeni sürdürüldüğü sürece devam edecektir.
