Ca­hit Kay­ra...
1917 do­ğum­lu bir genç adam...
Genç­li­ği; bı­kıp usan­ma­dan araş­tır­ma yap­ma­sın­dan, yaz­ma­sın­dan ge­li­yor. 37 ki­tap yaz­dı.
Bü­rok­rat, mil­let­ve­ki­li ve ba­kan ol­du.
Son ola­rak, üç cilt­lik “Cum­hu­ri­yet Eko­no­mi­si­nin Öy­kü­sü­” ki­ta­bı­nı yaz­dı.
Bu kö­şe­de 17 Ni­san 2015’te “A­sıl Me­se­le­” baş­lık­lı bir ma­ka­le yaz­dım:
“Mus­ta­fa Ke­mal yık­tı ve kur­du...
AKP yık­tı ve ku­ra­ma­dı...” de­dim.
Ca­hit Kay­ra­’dan mek­tup al­dım.
He­men ya­nıt yaz­dım; “gö­rüş­le­ri­ni­zi ya­zar­sa­nız ya­yın­la­ma­yı çok is­te­rim.”
Dü­şün­dük­le­ri­ni kı­sa, ya­lın ve ay­rın­tı­lar­dan arın­mış bir not ha­lin­de gön­der­di.
İş­te ma­ka­le­si...
“A­sıl Me­se­le; Tür­ki­ye­’de sa­na­yi­leş­me­nin dur­du­rul­ma­sı, mev­cut sa­na­yi te­sis­le­ri­nin
özel­leş­tir­me uy­gu­la­ma­sıy­la yok edil­me­si ve ül­ke­nin cid­di bir iv­mey­le fa­kir­leş­ti­ril­me­si­dir.
Tür­ki­ye­’nin bu­gün­kü pe­ri­şan du­ru­mu; Cum­hu­ri­yet de­ğer­le­ri­nin tah­ri­bi, dış po­li­ti­ka­da­ki
olum­suz-kor­ku­tu­cu ge­liş­me­ler, iç po­li­ti­ka­da­ki par­ça­lan­ma-par­ça­la­ma prog­ram­la­rı, eği­tim­de­ki din­sel ku­şak ya­rat­ma po­li­ti­ka­sı ve Tür­ki­ye­’de­ki fa­kir-ca­hil ke­si­min bü­yü­tül­me­si prog­ra­mı tam bir bü­tün­lük gös­ter­mek­te­dir.
Bu bü­tün­lü­ğün par­ça­la­rı­nın her bi­ri bir­bi­rin­den önem­li so­run­lar­la do­lu­dur.
Bir de bun­la­rın alt­ya­pı­sın­da­ki ko­nu var­ki, iş­te bu So­ner Yal­çın ta­nım­la­ma­sı ile Asıl
Me­se­le­’dir...”

Gu­ada­lo­upe top­lan­tı­sı

Ca­hit Kay­ra ma­ka­le­si­ni şöy­le sür­dü­rü­yor:
“Tür­ki­ye­’nin kı­rıl­gan eko­no­mi­si ve bu eko­no­mi­nin asıl me­se­le­si:
‘Sa­na­yi­leş­me­mek­ti­r’...
Tür­ki­ye­’de sa­na­yi­leş­me ar­zu­su, he­ye­ca­nı güç­lü baş­la­dı, fa­kat bir­den du­rak­la­dı:
Aşa­ma aşa­ma fark­lı po­li­ti­ka­lar uy­gu­lan­dı.
- 1930-1950; dev­let­çi­lik ve sa­na­yi­leş­me, Mus­ta­fa Ke­mal ve İnö­nü
- 1950-1960; dev­let­çi­lik ve da­ğı­nık sa­na­yi­leş­me ha­re­ke­ti (Men­de­res)
- 1960-1980; kar­ma eko­no­mi, (dev­let­çi­lik+özel sek­tör) sa­na­yi­leş­me­de ge­liş­me dö­ne­mi. (İnö­nü+De­mi­rel+Ece­vit+Er­ba­kan) Bu dal­ga­lı po­li­ti­ka­lar­dan son­ra sa­na­yi­leş­me he­ye­ca­nı kay­bol­du!
- 1980-2002; İlk en­gel­le­me­ler baş­la­dı. (Özal+Çil­ler)
- 2002 ve de­va­mı; Tü­ke­tim po­li­ti­ka­sı, sa­na­yi­leş­me­nin dur­du­rul­ma­sı ve mev­cut­la­rın tah­ri­bi.
Bu tab­lo­yu ba­sit­leş­ti­re­bi­li­riz:
- 1923-2002; sa­na­yi­leş­me.
- 2002 ve de­va­mı; Tür­ki­ye­’de ku­ru­lu sa­na­yi­nin tah­ri­bi ve ye­ni ya­tı­rım­lar ya­pıl­ma­ma­sı.
İkin­ci Dün­ya Sa­va­şı son­ra­sı ABD si­ya­si sul­ta­sı­nı ge­liş­tir­mek, ka­pi­ta­list re­ji­mi güç­len­dir­mek ve yay­mak için Mars­hall
Pla­nı­’nı baş­lat­tı:
- Dün­ya ti­ca­re­ti­ni ser­best­leş­tir­me ön­lem­le­ri al­dı. En­gel­ler azal­tıl­dı (Gatt ve DTÖ).
- Ge­liş­miş ül­ke­ler (Av­ru­pa eko­no­mi­si) to­par­lan­dı, güç­len­di.
- Ge­liş­me­miş (ve ge­liş­me ha­lin­de­ki) ül­ke­ler­de sa­na­yi­leş­me baş­la­dı. Ba­tı­‘nın bu ül­ke­ler­de­ki pa­zar­la­rın­da da­ral­ma ol­du.
1970’ler­den son­ra Ba­tı­lı top­lum­lar ge­liş­mek­te olan mem­le­ket­ler­de­ki sa­na­yi­leş­me­den te­dir­gin ol­du.
- Ge­liş­miş/sa­na­yi­leş­miş mem­le­ket­ler ara­sın­da, Gu­ada­lo­upe top­lan­tı­sı ya­pıl­dı. (Ame­ri­ka+İn­gil­te­re+Fran­sa+Al­man­ya) Önem­li, fa­kat ya­zı­ya geç­me­yen, akıl­lar­da yer alan ve ge­liş­ti­ri­len bir an­laş­may­dı bu.
- Bu an­laş­ma­ya yıl­lar son­ra 1989’da Was­hing­ton Con­sen­sus (Va­şing­ton An­laş­ma­sı) adı ve­ril­di.
Bu an­laş­ma­nın ama­cı:
- Eko­no­mik kri­zi ön­le­mek için çe­şit­li is­tik­rar ön­lem­le­ri al­mak; (büt­çe­le­ri denk­leş­tir­mek gi­bi)
- Dün­ya ti­ca­re­ti­ne (ser­best­leş­tir­me­yi ar­tı­ra­rak, ko­ru­ma en­gel­le­ri­ni yok ede­rek) ken­di ya­rar­la­rı­na uy­gun bir şe­kil ver­mek...
Bu an­laş­ma­nın için­de önem­li bir mad­de var­dı:
- Ge­liş­me ha­lin­de­ki ül­ke­ler­de ku­ru­lu, dev­let kay­nak­lı sa­na­yi­nin özel­leş­ti­ril­me­si (açık­ça yok edil­me­si.)”

 

1978’de­ki Der­viş

Mek­tu­bun son bö­lü­mü şöy­le:
“P­lan­lı dö­nem ağır­lık­lı ola­rak Tür­ki­ye­’nin sa­na­yi­leş­me­siy­le de­vam et­ti.
2002 yı­lı­na ka­dar Tür­ki­ye­’de gay­ri­sa­fi mil­li ha­sı­la­nın, yıl­la­ra gö­re yüz­de 22-26’sı ya­tı­rım­la­ra ay­rıl­dı. İs­tih­dam so­ru­nu ol­ma­dı.
- Dün­ya Ban­ka­sı Tür­ki­ye için bir in­ce­le­me yap­tır­dı ve 1978 ta­rih­li bir ra­por ha­zır­lat­tı.
S.Ro­bin­son ve Ke­mal Der­viş ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan ra­por­da, Tür­ki­ye­’de sa­na­yi­leş­me­nin ‘ya­vaş­la­tıl­ma­sı­’ öne­ril­di.
- 1980 son­ra­sı bir is­tik­rar prog­ra­mı ha­zır­lan­dı. Bu prog­ra­mın mad­de­sin­de Kİ­T‘­le­rin özel­leş­tir­me yo­luy­la tas­fi­ye­si hük­mü var­dı.
- Özal sa­na­yi­leş­me hı­zı­nın azal­tı­la­ca­ğı­nı açık­la­dı. Özel­leş­tir­me baş­la­dı; fa­kat ba­şa­rı­lı ol­ma­dı.
Bu ara­da sa­na­yi­leş­me de­vam et­ti...
- Çil­ler, Av­ru­pa Bir­li­ği ile Güm­rük Bir­li­ği­’ni im­za­la­dı. Güm­rük­ler açıl­dı.
Sa­na­yi­leş­me yi­ne de­vam et­ti...
- Eko­no­mi­nin den­ge­le­ri bo­zul­du. Ece­vit, Dün­ya Ban­ka­sı­’n­dan Ke­mal Der­vi­ş’­i da­vet et­ti. Der­viş, fa­iz­le­ri yük­selt­ti. Do­lar ucuz­la­dı. Açık güm­rük­ler­den Tür­ki­ye­’ye mal ak­tı. Sa­na­yi­ci­ler ya­tı­rı­mı bı­ra­kıp it­ha­lat­çı ve tüc­car ol­du.
Sa­na­yi­leş­me bir öl­çü­de yi­ne de­vam et­ti...
- 2002 yı­lın­da­ki er­ken se­çim so­nun­da, ye­ni ku­ru­lan ve din­sel ide­olo­ji­yi be­nim­se­yen Ada­let ve Kal­kın­ma Par­ti­si ik­ti­da­ra gel­di.
Sa­na­yi­leş­me dur­du...
- Sek­sen yıl­da ku­ru­lan sa­na­yi yı­kıl­dı.
- Bu bir mi­ras ye­di­lik­ti. 300’den faz­la te­sis sa­tıl­dı, tas­fi­ye edil­di. (2012’de özel­leş­ti­ri­len te­sis­ler 280, ka­pa­tı­lan te­sis­ler 78 idi. Sa­tış tu­ta­rı 52 mil­yar Do­la­r’­dı ve ya­ban­cı­la­rın sa­tın al­dık­la­rı 15.5 mil­yar Do­la­r’­dı.)
- Sa­na­yi­de ye­ni ya­tı­rım­lar ya­pıl­ma­dı.
- GSMH için­de ya­tı­rım­la­rın pa­yı yüz­de 12-14’e in­di.
- Tü­ke­tim eko­no­mi­si uy­gu­lan­dı. Bü­tün kay­nak­lar (İç ta­sar­ruf­lar+dış borç­lan­ma­lar) (Dış borç­lar 1 tril­yon Tl- İç borç­lar 1 tril­yon Tl- Kı­sa va­de­li dış borç­lar 350 mil­yar Tl.) + Dev­let sa­na­yi­nin tas­fi­ye­sin­den el­de edi­len fon­lar 13 yıl bo­yun­ca tü­ke­til­di.
Son du­rum:
- Ger­çek kay­nak­lar çok bü­yük öl­çü­de da­ral­dı.
- İş­siz­lik art­tı.
- İç ve dış açık­lar teh­li­ke­li bo­yut­la­ra ulaş­tı.
- Eko­no­mi dar bo­ğa­za gir­di.
- Yö­ne­ti­ci­ler fa­iz ve do­lar oyun­la­rı ile gü­nü­mü­zü ida­re et­me­ye ça­lı­şı­yor.
- Ca­ri do­lar ku­ru he­sap­lar­la Tür­ki­ye­’nin mil­li ge­li­ri­nin art­tı­ğı an­la­tım­la­rıy­la ka­mu­oyu al­da­tıl­dı.
- Ge­çen 13 yıl için­de; Tür­ki­ye eko­no­mi­si, gü­nü­mü­zün ve ge­le­ce­ği­mi­zin var­lı­ğı­nı tü­ke­til­di.
- Tür­ki­ye cid­di bir iv­mey­le fa­kir­leş­mek­te­dir.
Asıl me­se­le bu­dur...”
98 ya­şın­da­ki Ca­hit Kay­ra­’nın mek­tu­bu böy­le...
Koa­lis­yon ara­yı­şın­da olan par­ti­le­re du­yu­ru­lur.
An­la­mak is­te­ye­ne...